E parau nō te Fare Vāna’a mai te ha’amatara’a ē tae roa mai i teie mahana (Tuha’a 4) (Hiro’a n° 209 – Mai 2025)
ROHIPARAU : FARE VĀNA’A
HŌHO’A : FARE VĀNA’A
Te mau ‘ohipa mātāmua i ravehia e te huivāna’a
‘Ia hope te To’ohitu i te ha’amauhia, ‘ua faurori te Fare Vāna’a ‘ia au i te tāpura ‘ohipa i ‘ōpuahia.
Te mana’o mātāmua i ferurihia, ‘o te pāpa’ira’a ïa i te hō’ē papareo. E rave rahi ho’i ta’ata ‘o tei parau ē, ‘aita e ara- ta’ira’a pāpū tō te reo Tahiti, ‘e te mau ture i tu’uhia mai e te mau tupuna, ‘ua aramoina-roa-hia ïa e te feiā ‘āpī. ‘Ua pūpūhia taua tuha’a ‘ohipa ra i te Tōmite Reo. Nāna i pāpa’i i te mau pene o tei tu’uhia atu i mua i te ‘āpo’ora’a mero hope nō te ha’amanara’a. E ti’a ‘ia parau- hia ē, ‘ua tuatāpapa māite te mau Vāna’a i taua papareo ra ma te fa’a’ohipa i te Pipiria a Noti (Nott).
‘Ia hope te tuatāpapa-ra’a a te Tōmite o te reo, ‘ua ‘ōperehia te tahi mau parau ‘ē ua tai’o fa’ahou te Tōmite reo e toru a’e taime. I muri mai, ‘ua nene’ihia taua puta ra, i te matahiti 1986. ‘Ua pau ïa ‘ahuru matahiti nō te pāpa’ira’a i nā ‘api parau e 434.
‘A rave noa ai te Fare Vāna’a i taua tāpura ‘ohipa ra, tē tae ato’a mai ra te anira’a nō te tauturu i te ha’api’ira’a i te reo Tahiti i roto i te mau fare ha’api’ira’a. I tupu ai teie rave-‘āmui-ra’a e te PihaTōro’a a te Hau nō te Ha’api’ira’a, nō te pāpa’ira’a i te tahi mau puta nā te mau tamari’i ha’api’i ‘e nā te mau ‘orometua ha’api’i : « Tā’u puta reo Tahiti » nō te mau piha tuatahi CM1 – CM2 ‘e « Hei pua ri’i », nūmera 1 ‘e te 2, nō te mau piha tuarua.
E rave rahi ato’a o te mau piha tōro’a a te Hau ‘o tei tītau i te Fare Vāna’a ‘ia ‘īriti ‘oia i te mau ta’o nō rapae mai nā roto i te reo Tahiti, ‘ia nehenehe rātou e tūreia nā roto i te reo Tahiti. E mau ta’o ‘āpī tei ‘ore ā i ‘īritihia i roto i tō tātou reo. ‘Ia hope te fa’anahora’a, ‘ua neneihia te hō’ē puta « pu’e ta’o nō te mau ta’o anoha’a ».
I muri i te papareo, ‘ua fa’anaho mai te Fare Vāna’a i te pāpa’ira’a i te hō’ē Fa’atoro Parau Reo Tahiti / Reo Farāni. I reira ato’a, ‘ua pau 10 matahiti nō te ‘iritra’a i taua puta ra ‘o tei neneihia i te matahiti 1999. Nō te ‘ana’anatae o te ta’ata, ‘ua tāpitihia te neneira’a, ‘o tei pau ‘oi’oi ato’a i te ho’o.
I muri mai i te reira tuha’a ‘ohipa, ‘ua ha’amata te Fare Vāna’a i te ‘īriti i te Fa’ato- ro Parau Reo Farāni / Reo Tahiti. E ‘ohipa ta’a-‘ē roa ra teie nō te mea, e rave rahi mau ta’o nō roto mai i te reo Farāni ‘aita e tū’atira’a i roto i te reo Tahiti. E mea tītauhia ïa ‘ia hāmanihia te mau ta’o ‘āpī ‘aore ra ‘ia fa’atanotanohia te aura’a i te tahi mau ta’o e vai ra i roto i te reo Tahiti. E mea faufa’a mau teie ‘ohipa nō te mea tē hina’aro ra te Fare Vāna’a ‘ia nehenehe te ta’ata ‘ia fa’ahi- ti i tō rātou mana’o ma te pāpū nā roto i te reo Tahiti o tā rātou ho’i i mātaro nā roto i te reo Farāni.
I te matahiti 2017, ‘ua nenei te Fare Vāna’a i te piti o te Fa’atoro Parau Reo Tahiti/Reo Farāni tei hau atu i te hope ‘ia fa’aauhia i tō te matahiti 1999.
I muri noa mai, ‘ua tu’uhia te hō’ē tūha’a o nā Fa’atoro Parau ra i ni’a i te tahua natira’a tā te Fare Vāna’a i fa’atupu. Teie te rēni o taua tahua ra : https://www.farevanaa.pf/