Te ‘atu ‘atura ‘a ō te ururā’au ; te rā’au tahiti

Acacia, Leucaena leucocephala, Miconia calvescens, Falcataria moluccana, falcatta, Moluccan albizia.

Mai Initia-Maretia, Meranetia, fenua maritē-rōpū te’ie nau ‘aihere-nina-haere. E tano ia tīnaihia.

Te i’oa ō te tahi mau rā’au Tahiti
rā’au-fati : nō te rapa’au i te fati, te tūpa’i, te mau fifi e fa’a’ino i te tino; e fā maite māuiui ‘aore ra te he’a.

rā’au-he’a : nō te rapa’au « i te tū’ino », e « he’a », ‘ō tē ‘ore iho ‘aore ra mā te turura’a ō te rā’au (tahe te tari’a, ihu, ‘arapo’a, hua, ‘ōpū, fifi ‘ā’au ‘aore ra ‘ōpū). E hōro’a-noa- hia te rā’au-fa’atahe.

rā’au-ira : nō te rapa’au i te «’īriti », te fīva, te fīva ‘iriti, te mo’e-tā’ue-ra’a ō te hīro’a, te ‘ūpapi (paruparu ō te tino hō’ē pae, hō’ē tuha’a ‘aore ra te ta’āto’ara’a).

Te tahu’a rā’au

« E parau te tahu’a rā’au i tō na mana’o, e fa’aue i te ta’ata e rave i te tahi rā’au ha’apāpūhia. E tīahihia te ‘ino e te tahu’a tahutahu, ma te upu, e mā te fa’aho’i i te muti i ni’a i te ta’ata iho nō na te muti. I te tahi taime hōe noa ta’ata, e’ere rā i te rahira’a ō te taime ». E mātau-hōhonu-hia te huru ō te ferurira’a ta’ata e te tahu’a. « ‘Aita hō’ē a’e hi’opo’ara’a ō te tino, ‘aita e fāfā, ‘aita e tūpa’ipa’ira’a, ‘aita e hi’opo’ara’a ». E uiui te tahu’a i te mau uira’a, e mā’iti o na i te tahi rā’au, e fa’a’ite o na i te rā’au e tano ia ravehia, e aha te faito, nāfea ia fa’aineine e nāfea ia rave.

Te vahine rā’au

Te vahine rā’au, e ruhiruhia ia ‘ō tē mātau roa i te rā’au e ‘ō tē nehenehe e hāmani i te rā’au, i teie nei rā, ‘aore roa o na e fa’aue a’e e rave i te rā’au.

Te mau huru ma’i
ma’i tino : e tupu i ni’a i te tino.
ma’i mana’o : e tupu i roto i te mana’o, te ferurira’a, te fe’i’i, te taupupu.
ma’i vārua : e tupu i te vārua.
ma’i vaite : ma’i ō te tupuna e he’e i ni’a a’e i te hō’ē ō tō na hua’ai.

Te rā’au tahiti
Te rā’au tahiti, e inuhia, e paraihia (rā’au pārahi), e tāpirihia i ni’a i te nini, te ‘ouma, te tia (mānava), e mono’i taurumi ‘aore ra e ‘āna ‘ihia i te mono ‘i tiare ‘aore ra ahi, e huti-aho-hia e ‘āpe’e i te fa ‘a-tahera’a-hou (rā’au-fa’atahe).
E tāpūhia te houhou i te tipi ‘ofe ‘aore ra i te tara ume (Acanthuridae), e tātarahia te ‘apa pararī ō te paniuru e mea tāmutahia i te ‘apa ‘apu ha’ari.

Hi’ora’a, te rā’au patia nohu :
E pohe te ta’ata i te tahi mau taime i te patia nohu, nohupu’a, tarareihau ; ia puta te ‘āvae, e tu’i te māuiui rahi e nehenehe ato’a te ‘āpo’o ‘āvae e tū’ino vave e ha’apē roa.
E va’u rā’au tahiti nō te rapa’au i te puta nohu. E ti’a ia rapa’au ‘oi’oi mai.

Te mā’a tanu e te mā’a hotu mā’ohi
E tano ia ma’iti-maita’ihia te mā’a ‘eiaha te tino ia ro’o i te ma’i. E mau maita’i tō roto i te mā’a tanu e te mā’a hotu nō te ‘āi’a, ‘oia e vitamī e miti mātara : taratīumu, tīpura, pape tāporo (vītāmī C), vītāmī A, haamauito.

Références bibliographiques :

  • Académie tahitienne – Fare Vāna’a, 1999, Dictionnaire tahitien-français, Tahiti, STP, Multipress (574 p).
  • Grépin, F. & M., 1984, La médecine tahitienne traditionnelle, travail basé sur le manuscrit de Mme Golson, J., Archéologie du Pacifique sud, résultat et perspectives, in Journal de la Société des Océanistes n° XV, décembre 1959 : 5-54.
  • Massal, Dr, in BSEO n° 148, septembre 1964, pp. 401- 403.
  • Pétard, Paul, Plantes utiles de Polynésie, rā’au tahiti, Pape’ete, éd. Haere pō, 1964, rééd.1986, 2011
  • Lucie Gosset, médecine traditionnelle, stagiaire DCP du 2 février au 3 mars 2015, M1 anthropologie à l ́Université de Lyon, France.