Te tahi mau fa’a’ohipara’a nō te tūtae-pua’a, te ufi e te vī tahiti (Hiro’a n°168 – Octobre 2021)

Te tahi mau fa’a’ohipara’a nō te tūtae-pua’a, te ufi e te vī tahiti (Hiro’a n°168 – Octobre 2021)

ROHIPEHE ! : NATEA MONTILLIER TETUANUI (VĀHINE)
’OHIPA : ’IHI NUNA’A, ’IHI REO

WWW.CULTURE-PATRIMOINE.PF

Tūtae-pua’a, tūtū faraoa
Mucuna gigantea plante, Seabean, IND

E roa’a te ‘ū ‘ere’ere i te mā’a ō teie rā’au tōtoro-fenua ; e au te mā’a i te tūtae pua’a, nō reira ia teie i’oa.

Ufi, Dioscorea alata igname, Greater yam, POL

E mā’a tupu mātau-maita’i- hia i Mērānētia e Pōrīnētia ato’a. E firihia tō na mau io taura ei ‘ānave e ei ‘ūpe’a i tō na taura
[Lanessan, op.cit. p 664]

Vī tahiti, Spondias dulcis,Pommier cythère, Ota- heite apple/ Ambarella, POL

E rā’au rahi tupu ‘āfaro te vī tahiti ; e ‘ere i te rā’au fa’ahia- hia nō tō na māmā ; e tarai- noa-hia rā ei va’a, pahī, va’a tau’ati (Henry 2004 :57) ; e ‘itehia teie rā’au i raro mai i te 800 mētera i te teitei i uta ; e hotu o na i te ‘āva’e tiunu-tiurai ; e mā’a monamona tō ‘ava’ava tō na ; E fa’a’ohipahia te rau’ere e te mā’a ei hāmanira’a rā’au tahiti nō te hota, hota ‘ouma, te fīva e tē vai atu ra.

Rā’au fa’aōhia mai, MOD, hoho’a NMT.

‘AvotāPersea americana, avocatier, avocado tree

E fa’arirohia tō na mā’a ei pata i te ‘amu‘amura’a po’ipo’i. E hotu te mau tumu huru raver- au fātata i te matahiti ta’āto’a, e mea tanuhia i te ārea vari e i ni’a i te ‘aivī ato’a.

‘AnaniCitrus aurantium oranger, orange tree

E ‘āfa’ihia i te hōpe’a tene- tere XVIIIe Lapérouse, Cook ; e fa’a’ohipahia nō te rā’au ira niho.

Bougainvillea spp, bougainviller, bougainvillea

E ‘āfa’ihia te tiare i te area matahiti 1845. E topahia te i’oa e te ta’ata tuite rā’au Philibert Commerson i te fenua Peretira ei ‘āruera’a i tō na tāpena Bougainville.

Annona muricata, corossolier

Tō na mā’a, e rā’au pāto’i māriri ‘ai ta’ata. E rā’au ira tō na rau’ere ha’apiha’a i te pape ei fa’ahopu ‘aiū.

‘Ī’ītaCarica papaya, papayer

E rā’au arai i te chikungunia tō na rau’ere. E ‘ū matie ato’a nō te fa’anehenehe i te tapa.

‘ŌtimeMentha spp (arvensis, spicata, piperata), menthe, mint

E no’ano’a o na i roto i te ‘umuhei ā te Nu’uhiva e te tahi mau hei tahiti huru rau. E ‘amu-ato’a-hia

IND = indigène, rā’au-‘ōviri ; POL = introduction polynésienne, ‘āfa’ihia mai e te mā’ohi ; MOD = introduction moderne, rā’au-ō-‘āpī-mai.

Dans la même rubrique