Te tahi mau fa’a’ohipara’a nō te tou (Hiro’a n°167 – Septembre 2021)

Te tahi mau fa’a’ohipara’a nō te tou (Hiro’a n°167 – Septembre 2021)

ROHIPEHE : NATEA MONTILLIER TETUANUI (VĀHINE)
’OHIPA : ‘IHI NŪNA’A, ‘IHI REO
WWW.CULTURE-PATRIMOINE.PF

Tou, Cordia subcordata, Arbre, Kou tree, IND

E rā’au hiri e tea, toiaha e te pa’ari. E mea au roa nā te feiā tarai rā’au.

1. E tumu rā’au mo’a roa teie ē ‘itehia i pīha’i iho i te mau marae, « e tāpa’o nō te atua Rōro’o, tei fa’auru i te tahu’a marae i te tau ha’amorira’a » (Henry, 2004 : 394).

2. E rā’au teie e ravehia nō te hāmani i :

- te mau tauiha’a mo’a, nō te ha’amorira’a : ti’i, to’o, va’a, unu, fata, tira, rau fare marae, fa’ari’i, rogorogo.

- te mau tauiha’a faufa’a : hei ‘arapo’a, fau, fa’a‘una’una, turu’a (rā’au), hā’uti pōpō, fana e te’a, tā tātau, ‘aufau tāhirihiri ;

- te mau tauiha’a nō te mau mahana ato’a : ‘ūmete, va’a, fare, tō’ere, pahu, fa’atete, vivo ; e ta’i te pahu e te pū nō te fa’a-ara i te nūna’a, te mau tīa’i, te mau ari’i, ’oia ho’i nō te tahi putuputura’a rahi, ‘ōro’a rahi, i te tahi taime i roto i te heivara’a.

3. E tāipe pūai te rau’ere nō te ha’amana-mana i te ‘ōro’a i mūta’a.

Te tou, e tumu rā’au tapu tanuhia i te pae marae ; e rā’au poiherehia e te rahu’a e tarai i te mau taiha’a ra’a e te mau tauiha’a noa(tātātauetēvaiatura) ;erā’au pa’ari, ‘ū hiri teatea tō uri roa. Nō tō na toiaha, e mea tarai-varavara-hia ei va’a ; Ei hāmanira’a rā’au tahiti tō na rau’ere ; ia pāpāhia te rau’ere e te mā’a mati, e roa’a mai ia te ‘ū ‘ute’ute ā toto.

IND = indigène ; END ARCH = endémique archipélaire ; POL = introduction polynésienne ; MOD = introduction moderne

Dans la même rubrique